Zdecydowanie warto zacząć korzystać z nowych kompetencji. Badania diagnostyczne, to ważny element sprawowania opieki farmaceutycznej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutę po specjalnym kursie kwalifikacyjnym, można zacząć np. od badania wskaźników antropometrycznych.

Czym są wskaźniki antropometryczne?

Słowo „antropometria” pochodzi od „anthropo” (człowiek) i „metron” (mierzyć). Gdy dwa lub więcej parametrów antropometrycznych łączy się ze sobą lub z wiekiem, nazywa się to wskaźnikiem antropometrycznym. Wiodące metody wykorzystywane w rozpoznawaniu nadwagi lub otyłości to pomiar masy ciała oraz wywodzący się z tego parametru wskaźnik BMI (masa ciała w kg podzielona przez kwadrat wzrostu w m²), pomiar obwodu w talii oraz wskaźnik talia-biodra. Pomiary i wskaźniki antropometryczne można wykorzystywać do rozpoznania niektórych schorzeń lub do zidentyfikowania ryzyka ich wystąpienia [1, 2].

Dlaczego rola farmaceuta jest tu tak istotna?

W ostatnim czasie tej tematyce dedykowano wiele seminariów internetowych skierowanych do farmaceutów. I słusznie. Farmaceuta to często pierwsze ogniwo edukacyjne w opiece nad otyłym pacjentem. Tymczasem otyłość jest zaliczona przez WHO do jednej z „epidemii XXI wieku”. Według dostępnych danych uważa się, że do roku 2025 nawet co czwarta osoba na świecie może cierpieć z powodu nadwagi lub otyłości. Dotychczas problem dotyczył głównie krajów dobrze rozwiniętych, ale nadmierną masę ciała obserwuje się obecnie u rosnącej liczby ludzi w krajach rozwijających się. Główny Urząd Statystyczny w 2021 roku opublikował dane dotyczące występowania nadwagi i otyłości w Polsce w 2019 roku. Inne, bardziej ogólne opracowania epidemiologiczne mówią o tym, że odsetek Polaków z nadmierną masą ciała wynosi około 60% i stale zwiększa się, w tym otyłych jest blisko. 20%, co oznacza, że choroba dotyka aż co piątego dorosłego Polaka [1, 2, 3].

Jak farmaceuta może realizować wspomniane zadania?

Dla rozwiązania tej kwestii powstały „Wytyczne dla farmaceutów dotyczące wykonywania pomiarów podstawowych parametrów antropometrycznych i wykorzystania ich do oceny stanu odżywienia pacjenta”. Dokument ten został przygotowany przez Zespół do spraw Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptecznej oraz Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne we współpracy z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. Warto podkreślić, że wspomniane wytyczne koncentrują się na antropometrii osób dorosłych, ale nie uwzględniają kobiet ciężarnych i w okresie poporodowym. Pomiary antropometryczne u dzieci nie są również tutaj omawiane, ponieważ mogą wymagać zastosowania zmodyfikowanych technik pomiarowych. Warto natomiast wiedzieć, że wskaźnik BMI u dzieci od drugiego roku życia oblicza się tak samo, jak u osoby dorosłej (jednak musi być on interpretowany w odniesieniu do wieku i płci, co uwzględniają odpowiednie siatki centylowe) [1, 2].

Warto korzystać ze swoich uprawnień

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2022 r. farmaceuta może wykonywać niektóre badania diagnostyczne po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego. Mogą to być m.in. badania wskaźników antropometrycznych. W obliczu rosnących potrzeb warto korzystać z tych uprawnień, posiłkując się wytycznymi, w których omówiono definicje, przyczyny, a także konsekwencje nadwagi i otyłości.

Piśmiennictwo:

1. https://aptekarski.com/artykul/pomiary-antropometryczne-w-aptekach-wg-wytycznych
2. Wytyczne dla farmaceutów dotyczące wykonywania pomiarów podstawowych parametrów antropometrycznych i wykorzystania ich do oceny stanu odżywienia pacjenta, dostęp: 20.04.2024 r.: https://www.mckp.uj.edu.pl/cm/uploads/2024/01/pomiary-antropometryczne-wytyczne-dla-farmaceutow-fn-20231215.pdf
3. Stan zdrowia ludności Polski w 2019 (na podstawie wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia – EHIS 2019 r.) GUS, Warszawa 2021. Stan zdrowia ludności Polski w 2019 r.