Od 1 stycznia 2024 r. Duża Nowelizacja Ustawy Refundacyjnej wprowadziła znaczne zmiany w zakresie dyżurów aptek ogólnodostępnych. Zasadniczym założeniem wprowadzanych zmian jest umożliwienie aptekom dobrowolnego zgłaszania się do dyżurowania oraz wynagrodzenie za dyżurowanie.

Zgodnie z nowymi przepisami rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu ma być dostosowany do potrzeb ludności tego powiatu. Ma on także pozwalać na realizację przez apteki ogólnodostępne wyznaczonych im zadań, w szczególności przez pełnienie dyżurów w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej. Za porę nocną uznawany jest przedział czasowy między 19:00 a 23:00. Apteka powinna w tym przedziale pełnić dyżur nieprzerwanie przez 2 następujące po sobie godziny. Za dni wolne od pracy rozumie się niedziele i święta (te same, które zgodnie z przepisami są ustawowo wolne od pracy np. Nowy Rok, Święto Trzech Króli, Narodowe Święto Niepodległości itp.). Apteka dyżurująca powinna wówczas pełnić dyżur przez 4 następujące po sobie godziny między 10:00 a 18:00.

Wskazane powyżej zakresy godzinowe zostały ustalone na podstawie badań statystycznych resortu zdrowia, z których wynika, że to właśnie w tym czasie, poza standardowymi godzinami pracy aptek, istnieje największe zapotrzebowanie na świadczenie usług farmaceutycznych.

Jak już wspomniałam, zasadniczą zmianą w zakresie dyżurowania przez apteki będzie sposób wyznaczania poszczególnych placówek do dyżurowania. Co do zasady, apteki ogólnodostępne, a dokładniej podmioty je prowadzące są zobowiązane do składania zarządowi powiatu, corocznie do 30 września, rozkładu godzin pracy apteki na kolejny rok kalendarzowy. Obowiązek ten należy spełnić za pomocą środków komunikacji elektronicznej (np. e-mail). Informacja o zmianach takiego rozkładu będzie musiała być zgłaszana z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem. Wyjątkiem jest rok 2024, w którym apteki muszą przekazać ww. rozkład do 31 stycznia 2024 r. Przesłanie rozkładu godzin pracy apteki jest obowiązkowe. Za niewywiązanie się z tego obowiązku aptekom grozi kara w wysokości 2000 zł.

Po otrzymaniu rozkładów godzin pracy aptek, zarząd powiatu przeanalizuje zebrane dane pod kątem zaspokajania potrzeb ludności. Jeśli zarząd powiatu, którego siedzibą jest miasto liczące nie więcej niż 40 tys. mieszkańców, stwierdzi, że z rozkładów nie wynika aby potrzeby ludności miały być odpowiednio zaspokajane w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy, wyznaczy w drodze uchwały aptekę ogólnodostępną do pełnienia odpowiednich dyżurów. Uchwałę wydaje się na okres jednego roku kalendarzowego. Powinna ona określać dni oraz godziny pełnienia dyżurów przez konkretną aptekę. Zarząd powiatu jest uprawniony do uznania, że konieczne jest wprowadzenie dyżurów w godzinach ponadnormatywnych.

Zarząd powiatu, którego siedziba liczy więcej niż 40 tysięcy mieszkańców, ma prawo wyznaczyć aptekę, która będzie dyżurować w określonych przez niego godzinach. Zgodnie z przepisami, zarząd powiatu przed wyznaczeniem apteki dyżurującej poinformuje podmioty prowadzące apteki ogólnodostępne na jego terenie, indywidualnie albo zbiorowo, co najmniej na 21 dni przed dniem wydania uchwały, o potrzebie wyznaczenia apteki ogólnodostępnej do pełnienia dyżurów. Informacja taka musi wskazywać dni i godziny, w jakich mają być pełnione te dyżury.

Podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną, w ciągu 7 dni od otrzymania powyższej informacji, może zgłosić gotowość do pełnienia dyżurów przez prowadzoną przez niego aptekę w wybranych przez niego dniach i godzinach zgodnych z dniami i godzinami określonymi w informacji. Do takiego zgłoszenia, osoba uprawniona do reprezentowania podmiotu prowadzącego aptekę ogólnodostępną zobowiązana jest załączyć oświadczenie, że nie zachodzą okoliczności niepozwalające na wyznaczenie jej do dyżurowania. Za takie okoliczności uznaje się podmioty wobec których toczy się postępowanie administracyjne w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki lub wobec których w okresie 3 lat poprzedzających rok, w którym ma być pełniony dyżur, wydano:

• ostateczną decyzję w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej,
• ostateczną decyzję w przedmiocie nakazania usunięcia w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień w prowadzeniu działalności objętej zezwoleniem na prowadzenie apteki ogólnodostępnej,
• prawomocne orzeczenie zakazujące wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem na prowadzenie apteki ogólnodostępnej.

Ponadto oświadczenie musi także potwierdzać, że apteka ma odpowiednią liczbę personelu i możliwość do zapewnienia ludności zaopatrzenia w produkty lecznicze, w tym leki recepturowe, wyroby medyczne oraz pozostałe produkty z asortymentu aptek ogólnodostępnych. Musi także gwarantować zapewnienie świadczenia usług farmaceutycznych i sprawowania opieki farmaceutycznej. Oświadczenia składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej, wobec czego zawierać muszą klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Zarząd powiatu może wystąpić do WIF z prośbą o potwierdzenie danych zawartych w oświadczeniu apteki.

Zarząd powiatu spośród zgłoszonych aptek wybiera jedną lub więcej aptek do pełnienia dyżuru. Jeśli apteki nie zgłosiły się dobrowolnie lub zgłoszone apteki nie spełniają wcześniej opisanych kryteriów, wówczas zarząd powiatu wyznacza inną apteką ogólnodostępną z uwzględnieniem ww. kryteriów.

Jeżeli z analizy potrzeb mieszkańców wynika, że uzasadnione jest wyznaczenie apteki do pełnienia dyżurów w mieście będącym siedzibą powiatu, liczącym więcej niż 40 tys. mieszkańców, lub szerszego zakresu godzinowego dyżurów pełnionych przez wyznaczoną aptekę ogólnodostępną, to zarząd powiatu może dokonać takiego wyznaczenia. W takiej sytuacji powiat zobowiązany jest do finansowania dyżurujących aptek z własnych środków.

Pełnienie dyżuru przez aptekę ogólnodostępną jest finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Wyjątkiem od tej zasady są dyżury w godzinach ponadnormatywnych, które finansuje powiat. Dofinansowanie stanowi równowartość 3,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, w przeliczeniu na 1 godzinę faktycznie przeprowadzonego dyżuru. Oznacza to, że od 1 stycznia 2024 r. wyniesie ono 148,47 zł natomiast od 1 lipca 2024 r. 150,50 zł. W celu realizacji uchwały o dyżurowaniu, podmiot prowadzący aptekę ogólnodostępną zawiera umowę z NFZ na okres obowiązywania tej uchwały. Następnie apteki są zobowiązane do przedkładania wobec NFZ zestawień ilości godzin rzeczywistego dyżurowania, na podstawie których NFZ w ciągu 15 dni od dnia otrzymania zestawienia wypłaca wynagrodzenie na konto podmiotu prowadzącego aptekę.

Jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że apteka ogólnodostępna nie pełniła dyżuru albo pełniła go w wymiarze mniejszym, niż powinna, wówczas podmiot prowadzący aptekę zobowiązany jest do otrzymanego wynagrodzenia ryczałtowego, od czasu wyznaczenia do ich pełnienia, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty. Gdy z przyczyn losowych wyznaczona apteka utraci możliwość pełnienia dyżurów, wówczas musi ona zawiadomić o tym zarząd powiatu, który wyznacza inną aptekę do ich pełnienia. Równocześnie oznacza to, że umowa zawarta z pierwotnie wyznaczoną apteką wygasa z dniem skutecznego poinformowania NFZ przez zarząd powiatu o podjęciu uchwały, o wyznaczeniu nowej apteki dyżurującej, przy czym finansowanie tej aptece dyżurów następuje za okres ich faktycznego pełnienia.

Jak już wskazano apteki do 31 stycznia 2023 r. mają czas na przesłanie aktualnych rozkładów godzin pracy zarządom powiatów. Dotychczasowe uchwały w sprawie rozkładu godzin pracy aptek na terenie powiatu zachowają moc do czasu wejścia w życie nowych uchwał. Do tego czasu apteki prowadzące ekspedycję w porze nocnej mają prawo do pobierana opłat za tę ekspedycję w dotychczas obowiązującej kwocie tj. 3,20 zł.

Wprowadzenie nowych zasad powinno wpłynąć na zwiększenie się dla pacjentów dostępności aptek w godzinach wieczornych oraz w dni wolne od pracy. Wprowadzona odpłatność dyżurów ze strony NFZ lub powiatu, przyniesie także dla pacjentów korzystną zmianę polegającą na zaprzestaniu przez apteki pobierania dodatkowych opłat za dyżurowanie.

Aleksandra Krasnodębska, adwokat w kancelarii COGENTS Skibicki Dończyk Adwokaci, specjalizuje się w obsłudze prawnej podmiotów z branży farmaceutycznej oraz zagadnieniami compliance dotyczącymi tych podmiotów. Ponadto zajmuje się zagadnieniami prawa pracy oraz prawa handlowego i szeroko pojętą obsługą spółek w tym zakresie.