Nieprawidłowe gojenie się ran stanowi istotny problem medyczny ze względu na ryzyko wystąpienia powikłań. Zakażone, przewlekłe i trudno gojące się rany wydłużają okres hospitalizacji i generują dodatkowe koszty leczenia, a pacjentom przysparzają cierpień.

Niezwykle ważne jest więc stosowanie odpowiednich środków, które będą ułatwiać gojenie ran, czyli antyseptyków (antyseptyka to niszczenie drobnoustrojów znajdujących się na tkankach za pomocą substancji antyseptycznych). Antyseptyki niszczą drobnoustroje i zapobiegają ich rozmnażaniu. Preparaty antyseptyczne stosowane są do dezynfekcji tkanek i profilaktyki zakażeń na powierzchni skóry i błon śluzowych.

Antyseptyk – jakie właściwości powinien posiadać?

Infekcje ran mogą być wywoływane przez bakterie, grzyby i rzadziej wirusy. Ze względu na obecność substancji odżywczych i wilgotne środowisko, rana stwarza idealne warunki do ich rozwoju. Dobry antyseptyk powinien charakteryzować się m.in.:

• niską cytotoksycznością,
• szerokim spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej (również działaniem przeciwgrzybiczym),
• skutecznością wobec biofilmu bakteryjnego,
• zgodnością z materiałami i substancjami zawartymi w opatrunkach,
• bezbarwnością, aby nie pozostawiać śladów na skórze, czy na ubraniu.

Natomiast nie powinien:

• wywoływać bólu,
• negatywnie wpływać na procesy gojenia,
• stymulować narastania oporności,
• ulegać rozkładowi pod wpływem obciążeń białkowych i pH.

Oktenidyna

Oktenidyna jest substancją kationowo czynną. Wykazuje szerokie spektrum bakteriobójcze przeciw bakteriom Gram-ujemnym, Gram-dodatnim w tym MRSA (oporne na metycylinę szczepy gronkowca, będące często przyczyną zakażeń wewnątrzszpitalnych). Oktenidyna działa również przeciwko wirusom i grzybom. Jest także skuteczna wobec płytki nazębnej produkowanej przez takie organizmy, jak: Actinomyces viscosus, A. naeslundii, Streptococcus mutans i S. sanguis.

W badaniu kontrolowanym placebo z udziałem 450 osób wykazano, że stosowanie roztworu oktenidyny powoduje istotne zmniejszenie częstości występowania płytki nazębnej, zapalenia dziąseł oraz miejscowego krwawienia w obrębie jamy ustnej w porównaniu z grupą kontrolną. Działanie przeciwdrobnoustrojowe oktenidyny wynika m.in. z interakcji ze strukturami ściany i błony komórkowej tych organizmów. Doświadczenia in vitro wykazały silne powinowactwo oktenidyny do elementów błony komórkowej bakterii. Ostatecznie następuje liza i śmierć komórki. Dichlorowodorek oktenidyny oprócz dużej skuteczności przeciwbakteryjnej jest związkiem, który nie wpływa negatywnie na nabłonek ludzki i proces gojenia, ponadto przewyższa skutecznością inne środki antyseptyczne, takie jak: chlorek benzalkoniowy czy diglukonian chlorheksydyny. Rozwój oporności bakteryjnej w stosunku do oktenidyny nie został zaobserwowany i ze względu na mechanizm działania jest bardzo mało prawdopodobny. Dichlorowodorek oktenidyny ze względu na swoje właściwości sprawdza się przy stosowaniu na rany, błony śluzowe i skórę w wielu dziedzinach medycyny, np.: w położnictwie, ginekologii, stomatologii, urologii, dermatologii i innych. Oktenidyna jest stosowana tylko miejscowo i praktycznie nie wchłania się do krążenia ogólnego, nie wywołuje zatem żadnych efektów ogólnoustrojowych. Związek ten jest wydalany głównie z kałem. Nie zaobserwowano jego kumulacji w organizmie.

Podsumowanie

Leczenie i profilaktyka wystąpienia infekcji ran wciąż stanowią wyzwanie. Na szczęście współczesna medycyna oferuje skuteczne środki antyseptyczne. Farmaceuta pełni istotną rolę w ich prawidłowym doborze.