Słońce jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, pozytywnie wpływa na samopoczucie, pobudza wydzielanie hormonów, umożliwia syntezę witaminy D. Jednakże nie jest najlepszym przyjacielem dla oczu.

Prawie wiek temu stwierdzono doświadczalnie, iż u wielu osób z wadami wzroku występuje zwiększona wrażliwość na promieniowanie o krótkim zakresie fal, szczególnie w obszarze promieniowania ultrafioletowego (UV). Osoby ze zmniejszoną naturalną ochroną muszą zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie oczu przed szkodliwym oddziaływaniem promieniowania UV. U osób zdrowych wraz z wiekiem ulega stopniowemu zmniejszeniu naturalna osłona organizmu przed nadmiarem energii świetlnej absorbowanej przez siatkówkę oka. Promienie UV, przedostając się przez rogówkę i soczewkę, trafiają do siatkówki i do plamki żółtej. Znajdują się tam bardzo wyczulone na światło komórki, delikatne i wrażliwe, które są odpowiedzialne m.in. za rozpoznawanie barw i ostrość widzenia. Jeżeli emisja ultrafioletu, który dociera do oka, jest zbyt duża i gwałtowna, możliwe jest podrażnienie albo nawet uszkodzenie soczewki, co w rezultacie może stać się przyczyną pogorszenia widzenia lub nawet utraty wzroku. W wyniku działania promieniowania słonecznego może również dochodzić do pojawiania się zmian w siatkówce. Mechanizm tych uszkodzeń polega na wywoływaniu zaburzeń fotochemicznych lub uszkodzeń typu termicznego. Rozległość i nasilenie tych zmian są uzależnione od koncentracji energii i czasu jej działania na tkanki.

Wśród najczęściej spotykanych problemów związanych ze zbyt dużym promieniowaniem słonecznym można wyróżnić następujące:

• zapalenie spojówek,
• zaćma, której najbardziej charakterystycznym objawem jest zamazanie obrazu rejestrowanego na soczewce,
• degeneracja plamki żółtej – najpoważniejsza dolegliwość, skutkująca brakiem ostrości widzenia i zdolności postrzegania kolorów, jak również tendencją do zniekształcania czytanych wyrazów.

Ochrona przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego

Lepiej zapobiegać, niż leczyć, więc powinno się zadbać o właściwą ochronę oczu przed szkodliwymi promieniami UV. Do metod profilaktycznych należą:

• umiarkowane korzystanie ze słonecznych kąpieli,
• zewnętrzna ochrona oczu, czyli używanie odpowiednich, w miarę wysokiej jakości szkieł optycznych,
• wewnętrzna ochrona, czyli wspomaganie organizmu przez odpowiednio ułożoną dietę i suplementy diety.

W zachowaniu dobrego wzroku pomaga dieta, zwłaszcza taka, która może zwalczyć wolne rodniki, gdyż to one są często przyczyną pogarszania się wzroku. Sposobem na wolne rodniki są antyutleniacze, czyli substancje zapobiegające ich tworzeniu:

• witaminy PP, E i C – chronią oczy przed zbyt intensywnym działaniem światła, przyspieszają gojenie się uszkodzeń rogówki,
• beta-karoten i cynk – ułatwiają widzenie w ciemności i korzystnie działają na ostrość wzroku,
• luteina i zeaksantyna – są aktywne fotochemicznie i chronią siatkówkę oka przed zbyt dużą ilością światła, absorbując wysokoenergetyczne promieniowanie.

Odpowiednia dieta oznacza, że należy wybierać te produkty, w których znajdują się wymienione substancje. Jak wykazują liczne badania naukowe, dieta bogata w warzywa i owoce o ciemnozielonym zabarwieniu, w kolorze czerwonym, pomarańczowym oraz w kukurydzę i zboża znacznie zwiększa ochronę siatkówki przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego (w tym UVA i UVB). Do najbogatszych w luteinę należą: jarmuż (21,9 mg/100 g), zielona pietruszka i surowy szpinak (10 mg/100 g), brokuły, zielona sałata, groszek. Najwięcej zeaksantyny zawierają: kukurydza i zboża (0,53 mg/100 g), zielony groszek w strąkach (0,44 mg/100 g), surowy szpinak (0,33 mg/100 g), zielona sałata (0,18 mg/100 g), jarmuż (0,17 mg/100 g); a w mniejszych ilościach: brokuły, groch. Nie należy zapominać o marchewce, wyjątkowo bogatej w beta-karoten, o pełnoziarnistym pieczywie, o rybach (witamina E i selen), orzechach, nasionach roślin strączkowych, brunatnym ryżu (mangan), drobiu, jajach, produktach mlecznych, ziarnach zbóż, skorupiakach (cynk).

Luteina nie może być syntetyzowana w organizmie, musi być dostarczana z zewnątrz, wraz z pożywieniem. Podobnie jest z zeaksantyną, z tą jednak różnicą, iż może być ona częściowo uzyskiwana w organizmie z luteiny zawartej w białku.

Okulary słoneczne

Dobre szkła przeciwsłoneczne muszą zawierać filtry chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym. Kierowcy powinni dodatkowo uzupełnić szkła o tzw. warstwę antyrefleksyjną. Wybór oprawy okularowej należy przemyśleć. Oprawa okularowa powinna być dopasowana do owalu twarzy i pokrywać cały oczodół. Alergicy koniecznie muszą zwracać uwagę na to, z czego wykonana jest oprawa okularów. Można być uczulonym na nikiel i inne metale lub na niektóre tworzywa, z których są wykonywane oprawy. Istnieją jednak także materiały antyalergiczne.

dr n. farm. Anna Gajos