Skóra człowieka jest największą tkanką organizmu i zajmuje powierzchnię około 2 m². Warto więc o nią odpowiednio zadbać, szczególnie teraz, kiedy narażona jest na działanie niekorzystnych czynników atmosferycznych.

Skóra jest organem, który łączy ustrój człowieka z otaczającym światem poprzez liczne receptory nerwowe, a jednocześnie osłania narządy wewnętrzne przed niekorzystnymi wpływami z zewnątrz. Bierze ona czynny udział w przemianie materii, w regulacji temperatury i gospodarki wodnej, w procesach wydzielniczych i resorpcji, w działaniach odpornościowych organizmu. W idealnym stanie skóra jest delikatna i gładka. Warunki zewnętrzne, czynniki patologiczne, a także naturalne procesy fizjologiczne sprawiają, że skórze należy wciąż pomagać, aby mogła sprawnie pełnić wyznaczone jej funkcje. Zdrowa skóra jest odpowiednio nawodniona, odżywiona, napięta i elastyczna, lecz aby tak było, konieczna jest jej właściwa pielęgnacja. Przemysł kosmetyczny oferuje ogromną gamę preparatów spełniających oczekiwania najbardziej wymagających klientów i z wyborem właściwego nie ma większego problemu. Szczególnej pielęgnacji wymaga natomiast skóra podrażniona lub w inny sposób uszkodzona. Do środków o szczególnie istotnym znaczeniu w pielęgnacji skóry należą alantoina oraz niektóre witaminy.

Alantoina

Alantoina jest heterocykliczną pochodną mocznika, należącą do związków zwanych ureidami. Jest wytwarzana w sposób naturalny w korzeniach roślin współżyjących z bakteriami brodawkowymi dzięki wiązaniu wolnego azotu z powietrza (fasola, soja). Następnie transportowana jest do pędu, gdzie uwalnia amoniak, który zostaje włączony w procesy metaboliczne roślin. Alantoina jest wytwarzana również w świecie zwierzęcym, jako końcowy produkt metabolizmu zasad purynowych – u mięczaków, gadów i niektórych ssaków. Jest to substancja stabilna w roztworach wodnych o pH 4–9, a pod wpływem wysokiej temperatury i światła słonecznego ulega rozkładowi. Stosowana była w medycynie ludowej w formie wyciągów wodnych z żywokostu, kiełków zbóż i łupin kasztana dla przyspieszenia gojenia ran i bliznowacenia. Badania naukowe potwierdziły w pełni wyniki obserwacji empirycznych i sprawiły, że alantoina zyskuje w czasach współczesnych coraz większą popularność. Stwierdzono, że działa ona przeciwzapalnie i ściągająco, przyspiesza ziarninowanie i pobudza tworzenie naskórka. Ponadto powoduje szybkie oczyszczanie ran i ułatwia oddzielanie się tkanek martwych. Alantoina działa na skórę nawilżająco, łagodząco i zmiękczająco. Poza łagodzeniem stanów zapalnych skóry usuwa objawy nadmiernego rogowacenia i złuszczania.

Zakres aktywności farmakologicznej sprawia, że preparaty z alantoiną zyskują coraz szersze zastosowanie:

• w leczeniu różnego rodzaju ran, jak: otarcia, niewielkie skaleczenia i pęknięcia,
• w leczeniu oparzeń słonecznych oraz po radioterapii i fototerapii,
• w pielęgnacji sutków w trakcie karmienia piersią,
• w zapobieganiu odparzeniom u niemowląt,
• w terapii skojarzonej z kortykosterydami w wielu dermatozach zapalnych,
• w owrzodzeniach podudzi,
• do pielęgnacji skóry podrażnionej i wysuszonej,
• w stanach nadmiernego rogowacenia skóry dłoni i stóp,
• wspomagająco w atopowym zapaleniu skóry, wyprysku alergicznym, zapaleniu błony śluzowej nosa.

Alantoina stosowana jest w postaci maści, żeli, kremów, balsamów, lotionów, aerozolu i zasypek w stężeniu do 2%. Preparaty z alantoiną:

• łagodzą oparzenia słoneczne, takie jak ból i pieczenie,
• łagodzą objawy odmrożeń,
• przeciwdziałają nadmiernemu wysuszeniu skóry i odwodnieniu,
• zmniejszają łuszczenie,
• zwiększają napięcie skóry,
• dzięki właściwościom regenerującym i antyalergicznym są wykorzystywane do produkcji kosmetyków do cery wrażliwej oraz dla niemowląt,

W postaci maści alantoina może być stosowana nie tylko na skórę, ale i na błony śluzowe. W stanach zapalnych błon śluzowych zapewnia ich prawidłowe nawilżenie, a także oddzielanie zalegających strupów.

D-pantenol

W preparatach dermatologicznych alantoina często łączona jest z D-pantenolem. D-pantenol, czyli prowitamina witaminy B5 (kwasu pantotenowego), należy do grupy witamin B, bez których nie mógłby prawidłowo przebiegać cykl przemian metabolicznych komórek. Pantenol występuje w postaci dwóch form optycznie czynnych: L i D. Tylko D-pantenol jest przekształcany w skórze do kwasu pantotenowego, natomiast zarówno forma L, jak i D są bardzo efektywne w nawilżaniu skóry i włosów. Witamina B5, czyli kwas pantotenowy, jest naturalnym składnikiem występującym w skórze i włosach, niezbędnym do ich prawidłowego formowania się. Przy niedoborach witaminy B5 pojawia się szorstkość i łuszczenie skóry, a włosy szybciej siwieją, stają się porowate i matowe. Podstawowe właściwości pantenolu polegają na tym, że łatwo wchłania się on przez barierę warstwy rogowej skóry, dzięki czemu działa aktywizująco na podziały komórek naskórka, przyspieszając gojenie i łagodząc podrażnienia. Wykazuje także działanie przeciwzapalne. Pantenol podwyższa wilgotność skóry dzięki zdolności do wiązania wody i uelastycznia ją. Często stosowany jest w preparatach promieniochronnych, gdyż zmniejsza rumień oraz łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia skóry. Nie powoduje przy tym reakcji alergicznych, nie jest toksyczny i nie podrażnia.

Podstawowe właściwości i działanie pantenolu:

• łatwo wnika w głąb skóry, włosów i paznokci,
• zmniejsza utratę wody przez naskórek i skutecznie nawilża skórę, nadając jej miękkość i elastyczność,
• stymuluje podziały komórkowe, dzięki czemu działa gojąco i regenerująco; pomocny jest przy gojeniu ran i drobnych uszkodzeń skóry oraz w leczeniu blizn,
• poprawia barierę lipidową naskórka; już po 7 dniach zastosowania skóra staje się bardziej nawilżona i mniej łuszcząca,
• działa łagodząco i przeciwzapalnie; polecany przy oparzeniach słonecznych oraz po goleniu i depilacji,
• łagodzi zaczerwienienie, podrażnienie i swędzenie.

Witamina A

Witaminą, która może towarzyszyć wyżej opisanym składnikom jest także witamina A, zasługująca niewątpliwie na miano królowej w kosmetologii. Kremy ją zawierające przeznaczone są nie tylko do skóry dojrzałej (z widocznymi oznakami zmęczenia czy starzenia), ale również do codziennej pielęgnacji skóry dorosłych. Sprawdzą się również jako kosmetyki dziecięce (z uwagi na swoje właściwości gojące). Warunkiem ich zastosowania jest wówczas brak uczulenia na którykolwiek ze składników danego preparatu.

Podsumowanie

Preparaty o tak złożonym składzie sprawdzą się jako produkty kosmetyczne do pielęgnacji całego ciała. Doskonale złagodzą skutki działania niekorzystnych czynników zewnętrznych takich jak wiatr czy nadmiernie suche powietrze, które męczy nas w okresie trwającego właśnie sezonu grzewczego.

dr n. farm. Barbara Figura