Prawie każdy człowiek przynajmniej raz w życiu cierpiał na problemy układu pokarmowego: refluks, nieżyt żołądka i kłopoty z trawieniem. Choć dolegliwości te są bardzo rozpowszechnione i dotykają znaczną część populacji (w Europie od 8,8% do 25,9%) rozpoznanie ich nie jest łatwe, ponieważ charakteryzują się wieloma objawami (wzdęcia, kłopoty z trawieniem, uczucie pieczenia).

W jaki sposób żołądek i przełyk bronią się przed substancjami podrażniającymi?

W warunkach fizjologicznych błony śluzowe przełyku i żołądka zapobiegają działaniu substancji podrażniających poprzez mechanizmy obronne wykształcone na drodze naturalnej ewolucji. Należą do nich ślina i dwuwęglan w wypadku przełyku oraz śluz żołądkowy w wypadku żołądka. Są to niezwykle skuteczne mechanizmy, ale każdego dnia poddawane są próbie przez to, co jemy, przez palenie papierosów, zanieczyszczenia, wirusy i bakterie, a to z kolei może prowadzić do refluksu, nieżytu żołądka i kłopotów z trawieniem. Są to zaburzenia posiadające wspólny mianownik: kontakt błon śluzowych z sokami żołądkowymi lub substancjami podrażniającymi. Klasyczne działania terapeutyczne w tych wypadkach koncentrują się na zmniejszaniu kwasowości soków żołądkowych. I choć są skuteczne, niosą ze sobą zmiany środowiska żołądkowego. Musimy zawsze pamiętać, że produkcja kwasu przez żołądek jest ewolucyjną zdobyczą. Oznacza to, że jest ona niezbędna do przetrwania. Wyobraźmy sobie, że żołądek może wyprodukować do 2 l kwasu dziennie, a skutkiem zmniejszenia produkcji kwasu jest uniemożliwienie mu pełnienia jego funkcji życiowych i zjawisko z „odbicia”. Nasz żołądek zrobi w takiej sytuacji wszystko, aby produkować kwas, pomimo wszelkich utrudnień.

Funkcje kwasu w żołądku

Kwas pełni wiele funkcji, przede wszystkim ma działanie bakteriobójcze, sprzyja przekształcaniu pepsynogenu w pepsynę, czyli wspomaga trawienie białek i ułatwia wchłanianie niektórych minerałów, takich jak wapń, magnez i żelazo. Zmniejszenie jego ilości może prowadzić do wielu problemów, jak np. zwiększona proliferacja bakterii, zarówno w żołądku, jak i w jelicie, a to z kolei przekłada się na zwiększone ryzyko infekcji przewodu żołądkowo-jelitowego, wywołanych bakteriami, takimi jak Salmonella czy Campylobacter.

Ochrona żołądka i przełyku jest możliwa, ale bez pozbywania się kwaśnego wroga

Nowe podejście terapeutyczne skoncentrowane jest na tym, aby nie zmniejszać wydzielania kwasu, a wzmacniać i wspierać mechanizmy bariery fizjologicznej, które pozwalają błonie śluzowej przetrwać w tak nieprzyjaznym środowisku. Badania prowadzone w sferze naukowej oraz w oparciu o Evidence Based Medicine skupiły się na określonych kategoriach substancji zdolnych do działania fizjologicznego, tj. tworzących w błonach śluzowych zarówno przełyku, jak i żołądka film ochronny o „efekcie bariery”. Film ten jest w stanie udoskonalić właściwości obronne śluzu fizjologicznego, chroniąc go przed bezpośrednim kontaktem z wewnętrznymi i zewnętrznymi substancjami podrażniającymi. Tak jak śluz w żołądku składa się z mucyny i dwuwęglanu, tak systemy substancji naturalnych odtwarzają mechanizmy obronne organizmu. Ich skuteczność oparta jest na synergii między składnikiem polisacharydowym z aloesu (o wysokim podobieństwie do błony śluzowej) i naturalnym składnikiem mineralnym złożonym z Limestone (węglan wapnia) oraz Nahcolite (wodorowęglan sodu), który ma miejscowe działanie buforowe tuż przy błonie śluzowej. Działanie to jest szczególnie ważne, aby zneutralizować ewentualne cząsteczki kwasu, które mogą przeniknąć do powierzchniowych warstw śluzu. Procesy te są zintegrowane z działaniem ochronnym przed wolnymi rodnikami za pomocą frakcji flawonoidowej z liofilizowanych ekstraktów z rumianku pospolitego i lukrecji.

Rola żywności

Rola żywienia jest dla pacjenta podstawową formą walki z chorobą. Niektóre pokarmy mogą być odpowiedzialne za stymulację receptorów nerwów czuciowych w błonie śluzowej. Stymulacja ta może powodować odczucie bólu lub zgagę. Niektóre pokarmy silnie pobudzają też wydzielanie kwasu solnego w żołądku.

Podsumowanie

Na rynku aptecznym dostępne są roślinno-mineralne produkty, które mają działanie ochronne i łagodzące. Mogą one być stosowane profilaktycznie w sytuacjach, które sprzyjają podrażnieniu błony śluzowej (np. stosowanie leków z grupy NLPZ, okresy stresu psychofizycznego, niewłaściwe odżywianie). Nie zwalnia to oczywiście pacjentów z dbania o właściwy, zdrowy styl życia.

Piśmiennictwo:

Hashem B El-Serag, Stephen Sweet, Christopher C. Winchester, John Dent, „Aktualizacja epidemiologii choroby refluksowej przełyku: przegląd systematyczny”.