Od dłuższego czasu wiele państw zmaga się z nadużywaniem przez ludzi substancji psychotropowych i różnego rodzaju środków odurzających. Są to substancje silnie uzależniające, które pierwotnie wykorzystywane są podczas koniecznego leczenia, jednak z czasem stają się dla pacjentów uzależnieniem.

Problematyka ta uwidaczniana jest w licznych kampaniach społecznych uświadamiających zagrożenia długotrwałego stosowania środków odurzających i psychotropowych. Na kwestię uzależnienia uwagę zwrócił również świat mediów. Powstało wiele filmów lub seriali poruszających ten temat.

W Polsce, w ostatnim czasie, głośno krytykowana była zwłaszcza możliwość pozyskania recept na tego typu substancje i środki przy wykorzystaniu tzw. receptomatów. Ustawodawca postanowił stawić czoła powyższemu problemowi.

Od 7 listopada 2024 r. weszły w życie zmiany wprowadzone do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2006 r. w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje. Zasadniczą zmianą jest całkowite uniemożliwienie uzyskania recept na wskazane w rozporządzeniu środki i substancje przez receptomaty. Ograniczeniu ulegnie także możliwość wystawiania takich recept podczas teleporad. Celem ustawodawcy jest zobligowanie lekarzy do osobistego zbadania pacjentów przed wystawieniem im recepty na: fentanyl, morfinę, oksykodon, konopię (z wyłączeniem konopi włóknistych) – w tym żywicę, ziele, wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste.

Obecnie recepta wystawiona na preparaty zawierające środki odurzające (grupa I-N) oraz substancje psychotropowe (grupa II-P) może dotyczyć takiej ilości środka lub substancji, która nie przekracza zapotrzebowania pacjenta na maksymalnie 90 dni stosowania. Można wystawić do trzech recept na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 90 dni stosowania ww. substancji lub środków.

Wystawienie recepty na preparat zawierający środek odurzający, substancję psychotropową lub prekursor kategorii 1, wymaga osobistego zbadania pacjenta przez osobę wystawiającą receptę.

Wyjątkiem od wprowadzonych obostrzeń jest sytuacja, gdy osobą wystawiającą receptę jest lekarz udzielający świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, z wyłączeniem umowy dotyczącej nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, jeśli lekarz kontynuuje leczenie danym preparatem. Oznacza to, że niektórzy lekarze będą mogli wystawić receptę bez osobistego zbadania pacjenta. Zapis ten ma na celu umożliwienie zaopatrywania się w leki przez osoby przewlekle chore np. na nowotwory.

Należy podkreślić, że receptomaty budzą także inne kontrowersje. W ostatnim czasie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie poparł stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta i także sprzeciwił się praktyce wystawiania przez lekarzy recept jedynie na podstawie wypełnionych online ankiet dot. stanu zdrowia pacjenta. Sąd orzekając sprawie orzekł, że ankieta online nie może być uznawana za metodę zbadania pacjenta, a tym samym nie dochodzi do zachowania przez lekarza należytej staranności podczas wizyty. Lekarze jako specjaliści wykonujący zawód wymagający szczególnych umiejętności objęci są obowiązkiem dochowywania szczególnej staranności.

Należy zatem zauważyć, że zarówno ustawodawca, jak i sądy zdecydowanie zmierzają w kierunku ograniczenia swobody wystawiania recept przez receptomaty i konsultacje przeprowadzane online.

Aleksandra Krasnodębska, adwokat w kancelarii COGENTS Skibicki Dończyk Adwokaci, specjalizuje się w obsłudze prawnej podmiotów z branży farmaceutycznej oraz zagadnieniami compliance dotyczącymi tych podmiotów. Ponadto zajmuje się zagadnieniami prawa pracy oraz prawa handlowego i szeroko pojętą obsługą spółek w tym zakresie.