Kleszcze to nieduże pajęczaki, które są zewnętrznymi pasożytami odżywiającymi się krwią. W Polsce występuje kilka gatunków, z których kluczowe znaczenie ma kleszcz pospolity (łac. Ixodes ricinus). Komary (łac. Culicidae) występują powszechnie na całym świecie. W Polsce najbardziej rozpowszechniony jest komar brzęczący (łac. Culex pipiens).

W jaki sposób komary i kleszcze atakują swoje ofiary?

Kleszcze i komary rozpoznają swoje ofiary po ciepłocie ciała, zapachu oraz wydychanym dwutlenku węgla. Kleszcze mają zdolność wyczuwania potencjalnej ofiary z odległości 20 metrów. Są one mało mobilne, larwy przebywają pod źdźbłami trawy, nimfy w zaroślach a dojrzałe osobniki pod liśćmi drzew. W momencie wyczucia ofiary biernie spadają z liści. Wybór żywiciela jest uzależniony od stadium rozwojowego kleszcza. Spadający kleszcz uczepia się skóry lub odzieży i szuka miejsca, w którym skóra jest cienka, wilgotna i dobrze ukrwiona. W człowieka kleszcze najczęściej żerują pod pachą, za uchem, w okolicach karku, u nasady włosów oraz pod kolanami. Mimo iż pasożyt wbija się głęboko w skórę, jego ugryzienie jest właściwie niewyczuwalne. Jest to spowodowane wprowadzeniem wydzieliny, zawierającej substancje znieczulające oraz opóźniające reakcję zapalną u żywiciela. To dlatego nie pojawia się zaczerwienienie, swędzenie czy ból, które informowałyby
o ugryzieniu.

Przenoszone choroby

Liczni żywiciele pośredni i sposób odżywiania się powoduje, że kleszcze są nosicielami wielu chorób zakaźnych (borelioza, babeszjoza, kleszczowe zapalenie mózgu, riketsjozy). Dane epidemiologiczne wskazują, że największe znaczenie mają: borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Pozostałe choroby występują w Polsce rzadko. Komary przenoszące groźne choroby kojarzą się głownie z tropikalnymi rejonami świata. Tymczasem polskie komary również mogą przenosić niebezpieczne dla zdrowia drobnoustroje. Dwa procent polskiej populacji komara brzęczącego jest rezerwuarem krętków boreliozy. Jak się wobec tego chronić?

Olejki eteryczne i DEET

Kleszcze i komary nie lubią niektórych zapachów. Dlatego przed wyjściem z domu do parku czy lasu warto użyć określone olejki eteryczne. Skuteczne działanie odstraszające wykazują olejki: goździkowy, cytronelowy, z drzewa herbacianego, szałwiowy czy tymiankowy. Przed ich użyciem należy je rozcieńczyć. Pięć kropli wybranego olejku należy zmieszać z 50 ml wybranego, neutralnego oleju roślinnego (np. z pestek winogron). Skuteczny jest również N,N-dietylo-m-toluamid (DEET) – składnik specjalistycznych preparatów, dzięki którym zdezorientowane kleszcze nie są w stanie „dostrzec” obecności swojego potencjalnego żywiciela.

Podsumowanie

Dzięki preparatom odstraszającym możemy uchronić skórę przed nieprzyjemnymi ukąszeniami, a co za tym idzie, przed niektórymi chorobami.

dr n. farm. Anna Nowicka-Zuchowska