Miarą wyleczalności raka szyjki macicy jest odsetek pięcioletnich przeżyć kobiet chorych na nowotwór. Polska należy do krajów o najniższym wskaźniku przeżyć. Głównym sposobem zmiany tej sytuacji jest prowadzenie aktywnego, nowoczesnego programu profilaktyki i diagnostyki.

Częstość badań cytologicznych zależy od wielu czynników, w tym wieku i ryzyka. Jeśli wyniki wymazów cytologicznych są prawidłowe i nie ma czynników ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy, to badanie przesiewowe może być prowadzone co trzy lata. Należy podkreślić, że badanie cytologiczne nie zapobiega zakażeniu wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (ang. Human papillomavirus), który wywołuje raka szyjki macicy, a jedynie pomaga w identyfikacji wczesnych oznak choroby mogących sugerować zakażenie. W niektórych sytuacjach są to zmiany spowodowane przez wirusy o niewielkim potencjale onkogennym, które nie mają znaczenia klinicznego w rozwoju raka szyjki macicy. Istotne znaczenie ma jednak czas trwania zakażenia. Jeżeli trwa krótko, to wynik badania cytologicznego najczęściej jest prawidłowy, natomiast jeżeli trwa dłużej, będąc jednocześnie procesem przewlekłym, test cytologiczny może wskazywać na istnienie infekcji HPV poprzez wskazanie komórek dysplastycznych. Wynik taki predysponuje pacjentkę do zastosowania dalszej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniej terapii.

W Polsce zalecanym i rekomendowanym przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne systemem klasyfikacji wymazów cytologicznych jest system Bethesda 2001 (ang. The Bethesda System, TBS), który został opracowany po raz pierwszy w 1988 r., a następnie zmodyfikowany w 1991 i 2001. Modyfikacja systemu miała na celu zawężenie grupy najwyższego ryzyka progresji i stanowi odzwierciedlenie zmian, jakie zachodzą we współczesnym rozumieniu profilaktyki raka szyjki macicy. Ważne jest nie tylko wykrycie i rozpoznanie śródnabłonkowej neoplazji, lecz także możliwość prognozowania (predykcji) wystąpienia zmian tego typu na etapie wczesnych zmian morfologii komórki lub zaburzeń molekularnych. Wprowadzenie systemu Bethesda wiązało się z trzema głównymi założeniami:

• zawarcie w ocenie cytologicznej jakości technicznej pobranego rozmazu,
• wprowadzenie kategorii ASC-US z późniejszym rozdzieleniem jej na ASC-US i ASC-H, co ma wpływ na poprawę czułości testu,
• wprowadzenie podziału zmian płaskonabłonkowych na zmiany niskiego (LSIL) i wysokiego (HSIL) stopnia, z którym koresponduje histologiczna klasyfikacja neoplazji śródnabłonkowej (CIN).

W populacyjnych badaniach przesiewowych raka szyjki macicy mogą być także stosowane bardziej nowoczesne techniki cytologiczne, których rola w ostatnich latach znacząco wzrasta. Zalicza się do nich cytologię cienkowarstwową, zwaną także cytologią płynną (ang. Liquid-Based Cytology, LBC), stanowiącą modyfikację tradycyjnej metody badania cytologicznego. Złuszczone komórki nabłonkowe uzyskane z tarczy i kanału szyjki macicy przenosi się do probówki z płynem utrwalającym (płynne medium transportowe). Podczas obróbki laboratoryjnej pobrany materiał jest filtrowany i w automatyczny sposób rozprowadzany na powierzchni szkiełka mikroskopowego, a następnie barwiony. Ogromną zaletą tej techniki jest to, że pozwala ona na przefiltrowanie i oddzielenie z zawiesiny większości zanieczyszczeń (krew, komórki zapalne), zmniejszając tym samym błąd pobrania materiału i odczytu. Doniesienia naukowe wskazują na wyższą czułość LBC, co powoduje obniżenie swoistości testu i generuje dalsze koszty związane z opracowaniem wyników fałszywie pozytywnych.

dr n. med. Kinga Burda-Malarz