Procesy starzenia się dotyczą nie tylko organów wewnętrznych organizmu, spowolnionego metabolizmu, mniejszej wydolności, ale w pierwszym rzędzie widoczne są na twarzy.

Chcemy wyglądać dobrze w każdym wieku. Na wygląd mają wpływ zmiany hormonalne oraz czynniki zewnętrzne – temperatura, wilgotność powietrza, promienie UV, także predyspozycje genetyczne, styl życia oraz profilaktyka i dbałość o skórę.

Procesy starzenia się skóry ulegają nasileniu zwłaszcza po 50. roku życia, czyli w okresie menopauzy, co spowodowane jest fizjologicznym spadkiem ilości estrogenu. W związku z tym w skórze stopniowo obniża się zawartość struktur białkowych, budujących jej rusztowanie, czyli kolagenu i elastyny. Skóra traci sprężystość, gdyż zanika kwas hialuronowy, a kolagen ulega degradacji, więc inaczej reaguje na pracę mięśni twarzy podczas mówienia, śmiania się, mimiki. Gruczoły łojowe pracują wolniej, a gorsze ukrwienie sprawia, że wchłaniana jest mniejsza ilość składników odżywczych. Początkowo pojawiają się zagniecenia, potem zmarszczki. Pojawiają się też bruzdy. Skóra staje się cienka, zmniejsza się jej gęstość, traci wodę i staje się sucha, pozbawiona blasku, o nierównym kolorycie. Największe nasilenie tych niekorzystnych zmian widoczne jest na twarzy, szyi i dłoniach.

Suchość skóry, jako objaw wieku oraz poważny dyskomfort, to największy problem, który pojawia się bez względu na wiek oraz płeć i pogłębia się wraz z upływem lat. Dotyczy średnio 15–20% populacji, a w przypadku osób powyżej 60. roku życia – praktycznie wszystkich. Wymienia się dwa rodzaje suchości skóry – z powodu utraty lipidów lub utraty wody. Nadmierna utrata wody w skórze może być konsekwencją obniżania zawartości lipidów i wówczas mówimy o skórze suchej odtłuszczonej. Do utraty składników tłuszczowych może dojść na etapie zaburzenia wydzielania łoju lub też w wyniku działania detergentów. Obniżenie zawartości wody prowadzi do jej suchości z odwodnienia. Skóra sucha odwodniona jest często wynikiem niedoboru składników NMF (naturalny czynnik nawilżający). Niedobór wody w naskórku manifestuje się łuszczeniem skóry, która staje się napięta, mało elastyczna. Pojawia się problem zwiększonej wrażliwości na czynniki drażniące, nawet te zawarte w kosmetykach dotychczas stosowanych, na bakterie oraz świąd, jak również powstawanie wykwitów o różnym nasileniu. Problemy suchej skóry mogą być również wiązane z zaburzeniami rogowacenia. W następstwie suchej skóry dochodzi do upośledzenia degradacji desmosomów, a zatem spowolnienia procesów złuszczania się naskórka.

Wpływ wieku na wygląd

Struktura i grubość tkanek w organizmie przez całe życie ulega przemianom. Przebudowie ulegają wszystkie struktury, zaczynając od kości twarzoczaszki, które stają się płaskie i nie stanowią już tak dobrej podpory dla innych tkanek. Zanika też tkanka tłuszczowa, której obecność na twarzy jest bardzo pożądana. W efekcie tych zmian mięśnie i skóra, która z wiekiem staje się mniej sprężysta, przemieszczają się w dół. W górnej części twarzy jest coraz bardziej płasko, za to podstawa twarzy staje się coraz szersza. Pojawiają się bruzdy nosowo-wargowe, bruzdy wargowo-bródkowe (tzw. zmarszczki marionetki), opadają kąciki ust, a owal twarzy zaburzają tzw. chomiki. Zanikanie tkanki tłuszczowej objawia się też w postaci tzw. doliny łez, czyli zapadnięcia skóry pod okiem przechodzące skośnie na policzek.

Zmiany potrzeb skóry wraz z wiekiem

Skóra po pięćdziesiątce staje się bardziej wymagająca i potrzebuje więcej troski po to, aby z jednej strony zmniejszyć niekorzystne zmiany, z drugiej, by je zahamować. Prawidłowa pielęgnacja powinna polegać na stosowaniu odpowiednich dermokosmetyków. Bardzo ważne jest dostarczenie skórze substancji nawilżających i natłuszczających, które będą zmniejszać objawy suchości. Przede wszystkim należy zadbać o naskórek, który jest barierą ochronną dla głębszych warstw skóry. Aby naskórek mógł spełniać funkcję ochronną, warstwa rogowa złożona z lipidów musi być szczelna. Dlatego do pielęgnacji najlepsze są preparaty efektywnie nawilżające i równocześnie wzmacniające naturalną barierę skóry, chroniącą ją przed utratą wilgoci. Odpowiednio dobrane preparaty skutecznie zmniejszają nadwrażliwość skóry na negatywne bodźce zewnętrzne, chronią ją przed działaniem wolnych rodników oraz łagodzą stany zapalne naskórka.

Kosmetyki dla cery suchej

Ten rodzaj cery wymaga szczególnej pielęgnacji i doskonale dobranego kosmetyku. Już nie wystarczy krem uniwersalny. Istotne cechy preparatów przeznaczonych do cery suchej to:

• substancje czynne powinny być hipoalergiczne – nie wywoływać podrażnień, na które cera sucha jest szczególnie wrażliwa, co wyklucza obecność alkoholu, substancji zapachowych, barwników i konserwantów; dotyczy to także podłoża;
• odczyn ma być lekko kwaśny, dzięki czemu kosmetyk wzmacnia naturalną barierę ochronną skóry;
• brak czynników drażniących, wyciągów roślinnych, produktów pszczelich, olejków eterycznych, które najczęściej są przyczynami alergii;
• nie powinny niszczyć płaszcza wodno-lipidowego skóry, aby nie zmniejszać jej odporności na uszkodzenia.

Preparaty stosowane do cery suchej powinny zapewniać dwa kierunki działania:

• okluzyjny – zatrzymywanie wody w organizmie na zasadzie okluzji – w tym zadaniu najlepiej sprawdzają się emolienty, lipofilowe podłoża kremów, emulsje typu o/w (szybko dają efekt nawilżenia) lub w/o (wykazują przedłużone działanie). Nie jest to jednak reguła, gdyż pewne dodatkowe substancje mogą modyfikować czas działania preparatu;
• nawilżający – poprzez zatrzymanie wody w warstwie rogowej.

Do najczęściej stosowanych składników kosmetyków przeznaczonych do cery suchej należą:

• substancje zatrzymujące wodę – mocznik, aminokwasy, glikol, glicerol, kwas hialuronowy, kwas mlekowy,
• środki natłuszczające – oleje roślinne (z kiełków pszenicy, owsa, ogórecznika, wiesiołka, słodkich migdałów),
• substancje kojące – alantoina, pantenol,
• witamina A – jest konieczna do utrzymania prawidłowego funkcjonowania komórek skóry, reguluje procesy wzrostu komórek naskórka, skóry i wpływa na zachowanie oraz różnicowanie powierzchni śluzówkowych; jest ważnym czynnikiem przyspieszającym gojenie ran i regenerację skóry oraz zapobiegającym zaburzeniom rogowacenia,
• witamina C – jest substancją niezbędną do syntezy i uzupełniania niedoborów kolagenu w organizmie, neutralizuje szkodliwy wpływ wolnych rodników, pomagając chronić komórki przed tzw. stresem oksydacyjnym,
• witamina E – bierze udział w naturalnym procesie odbudowy naskórka, jej obecność jest ważna w kosmetykach przeznaczonych do skóry z tendencją do rogowacenia, wspomaga także gojenie się ran, łagodzi stany zapalne skóry i przynosi ukojenie podrażnionej cerze,
• witamina PP (B3) – zmniejsza utratę wody przez skórę, reguluje procesy odnowy naskórka, stymuluje produkcję kolagenu w fibroblastach, jest też silnym przeciwutleniaczem – hamuje powstawanie wolnych rodników, chroni skórę przed promieniowaniem UV, a znaczna część naniesionej na skórę witaminy PP może przeniknąć głębiej i zwalczać różne problemy skórne „od wewnątrz”.

Skóra sucha, pozbawiona naturalnych mechanizmów obronnych, jest szczególnie wrażliwa na czynniki zewnętrzne, także składniki zawarte w kosmetykach. Z tego względu do pielęgnacji suchej cery powinno się używać preparatów hipoalergicznych. Muszą one być wytwarzane z zachowaniem najwyższych norm jakościowych, a producentom narzuca się bardzo rygorystyczne kryteria jakościowe. Zanim produkt trafi na półki wykonuje się szereg testów i badań.

Wśród kosmetyków stosowanych przy skórze suchej na szczególną uwagę zasługują preparaty z mocznikiem, który poprzez działanie nawilżające określany jest jako „promotor sorpcji wody”, ale wykazuje też inne bardzo istotne kierunki działania: keratolityczne, proteotyczne, antyproliferacyjne, odkażające oraz przeciwświądowe.

Preparaty z mocznikiem

Mocznik jest składnikiem NMF – naturalnego czynnika nawilżającego skóry, dzięki czemu jest ona nawilżona i gładka. Obniżenie jego stężenia w skórze skutkuje jej suchością i podrażnieniem. Sam mocznik stanowi do 1% masy naskórka, a w NMF jest go do 7% wagowych. Mocznik wpływa również na działanie innych leków, w tym przeciwgrzybiczych, steroidów, alfa-hydroksykwasów i jest to działanie synergistyczne. Stężenie mocznika w naskórku jest zmienne i zależy od okolicy ciała, wieku, temperatury otoczenia oraz pory roku. W zależności od stanu skóry stosując preparaty mocznikowe warto zwrócić uwagę na zawartość mocznika. Chcąc uzyskać efekt korzystny w nawilżeniu skóry oraz poprawić jej koloryt stosuje się preparaty o zawartości mocznika do 5%. Większe stężenia mocznika tj. powyżej 10% pozwalają osiągnąć silne nawilżenie, a jeszcze wyższe – wykazują działanie keratolityczne.

W zależności od stężenia mocznik w kosmetykach wykazuje następujące właściwości:

• zatrzymuje cząsteczki wody w skórze,
• działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie,
• likwiduje świąd i uczucie napięcia skóry,
• leczy zrogowacenia,
• zwiększa poziom lipidów,
• łagodzi podrażnienia,
• przyspiesza regenerację skóry,
• wzmacnia elastyczność warstwy rogowej naskórka,
• odbudowuje warstwę ochronną skóry,
• zmiękcza skórę, umożliwiając wnikanie innych składników aktywnych zawartych w kosmetykach.

Ze względu na te właściwości kosmetyki z mocznikiem rozwiązują różnorodne problemy skóry, m.in. jej suchość związaną z upływającym czasem – skóra staje się gładka, miękka, elastyczna i „aksamitna”, znika uczucie napięcia. Preparaty z mocznikiem doskonale sprawdzają się też przy cerze trądzikowej, przy rozstępach, rogowaceniu okołomieszkowym, usuwaniu tatuaży, a także w dermatologii – wspomaganie przy leczeniu grzybicy, AZS, łuszczycy, rybiej łuski i innych chorób skórnych przebiegających z nadmiernym łuszczeniem. Ważną cechą mocznika jest to, że działania niepożądane występują niezwykle rzadko oraz nie obserwuje się wzrostu stężenia w krwi nawet przy długotrwałej aplikacji na całą skórę. Substancje aktywne stosowane łącznie z mocznikiem to najczęściej: kwas mlekowy i glikolowy, l-arginina.

dr n. farm. Anna Gajos