Badania diagnostyczne to ważny element sprawowania opieki farmaceutycznej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutę po specjalnym kursie kwalifikacyjnym, może on wykonywać w aptece badania wskaźników antropometrycznych.

Czym są wskaźniki antropometryczne?

Słowo „antropometria” pochodzi od „anthropo” (człowiek) i „metron” (mierzyć). Gdy dwa lub więcej parametrów antropometrycznych łączy się ze sobą lub z wiekiem, nazywa się to wskaźnikiem antropometrycznym. Wiodące metody wykorzystywane w rozpoznawaniu nadwagi lub otyłości to pomiar masy ciała oraz wywodzący się z tego parametru wskaźnik BMI (masa ciała w kg podzielona przez kwadrat wzrostu w m kw.), pomiar obwodu w talii oraz wskaźnik talia–biodra. Pomiary i wskaźniki antropometryczne można wykorzystywać do rozpoznania niektórych schorzeń lub do zidentyfikowania ryzyka ich wystąpienia [1, 2].

Dlaczego rola farmaceuty jest tak istotna?

W ostatnim czasie tematyce tej dedykowano wiele webinarów skierowanych do farmaceutów. I słusznie. Farmaceuta to często pierwsze ogniwo edukacyjne w opiece nad otyłym pacjentem. Tymczasem otyłość jest zaliczona przez WHO do jednej z „epidemii XXI wieku”. Według dostępnych danych uważa się, że do roku 2025 nawet co czwarta osoba na świecie może cierpieć z powodu nadwagi lub otyłości. Dotychczas problem dotyczył głównie krajów dobrze rozwiniętych, ale nadmierną masę ciała obserwuje się obecnie u rosnącej liczby ludzi w krajach rozwijających się. Główny Urząd Statystyczny w 2021 roku opublikował dane dotyczące występowania nadwagi i otyłości w Polsce w 2019 roku. Inne, bardziej ogólne opracowania epidemiologiczne mówią o tym, że odsetek Polaków z nadmierną masą ciała wynosi ok. 60% i stale zwiększa się, w tym otyłych jest ok. 20%, co oznacza, że choroba dotyka aż co piątego dorosłego Polaka [1, 2, 3].

Jak farmaceuta może realizować wspomniane zadania?

Otóż powstały „Wytyczne dla farmaceutów dotyczące wykonywania pomiarów podstawowych parametrów antropometrycznych i wykorzystania ich do oceny stanu odżywienia pacjenta”. Dokument ten został opracowany przez Zespół do spraw Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptecznej oraz Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne we współpracy z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego. Warto podkreślić, że wspomniane wytyczne koncentrują się na antropometrii osób dorosłych, ale nie uwzględniają kobiet ciężarnych i w okresie poporodowym. Pomiary antropometryczne u dzieci nie są również tutaj omawiane, ponieważ mogą wymagać zastosowania zmodyfikowanych technik pomiarowych. Warto natomiast wiedzieć, że wskaźnik BMI u dzieci od drugiego roku życia oblicza się tak samo, jak u osoby dorosłej (jednak musi być on interpretowany w odniesieniu do wieku i płci, co uwzględniają odpowiednie siatki centylowe) [1, 2].

Warto korzystać ze swoich uprawnień

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2022 r. farmaceuta może wykonywać niektóre badania diagnostyczne po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego. Mogą to być m.in. badania wskaźników antropometrycznych. W obliczu rosnących potrzeb warto korzystać z tych uprawnień, posiłkując się wytycznymi, w których omówiono definicje, przyczyny, a także konsekwencje nadwagi i otyłości.

Źródła:

1. https://aptekarski.com/artykul/pomiary-antropometryczne-w-aptekach-wg-wytycznych. Wytyczne dla farmaceutów dotyczące wykonywania pomiarów podstawowych parametrów antropometrycznych i wykorzystania ich do oceny stanu odżywienia pacjenta, dostęp on-line 20.04.2024 r.
2. www.mckp.uj.edu.pl/cm/uploads/2024/01/pomiary-antropometryczne-wytyczne-dla-farmaceutow-fn-20231215.pdf . Stan zdrowia ludności Polski w 2019 (na podstawie wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia – EHIS 2019 r.) GUS, Warszawa 2021. Stan zdrowia ludności Polski w 2019 r.