Popularność suplementów diety zawierających witaminę C stale rośnie. Nic dziwnego, kwas askorbinowy uczestniczy w licznych procesach metabolicznych naszego organizmu. Czy jednak różnice między witaminą C syntetyczną a naturalną oraz substancje jej towarzyszące, takie jak flawonoidy, mają tu istotne znaczenie?

Witamina C i jej szeroka rola

Kwas askorbinowy, powszechnie znany jako witamina C, to związek chemiczny o fundamentalnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Zwycięzca Nagrody Nobla węgierski biochemik Albert Szent-Györyi po raz pierwszy wyizolował witaminę C w 1928 roku [1]. Z uwagi na fakt, że jej niedobór wywoływał szkorbut (scorbutus), witaminę C nazwano kwasem askorbinowym. Po wielu latach od tego osiągnięcia substancja ta stanowi nadal obiekt badań naukowców na całym świecie ze względu na swoje liczne właściwości. Witamina C przyczynia się m.in. do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia, a także pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Przede wszystkim jednak należy do najbardziej znanych antyoksydantów [2]. „Wymiata” więc wolne rodniki, zmniejszając ilość uszkodzeń na poziomie DNA, białek i lipidów  [2]. Dzięki bardzo dobrej rozpuszczalności oraz dzięki aktywnemu transportowi jest ona wchłaniana przez organizm nawet w około 80%. Sprawność tego procesu w dużej mierze jest jednak zależna od stanu organizmu. Mogą upośledzać go brak łaknienia, zaburzenia czynności jelit, palenie papierosów i stosowanie niektórych leków [2].

Konsumencka zmiana preferencji – naturalność w centrum uwagi

Rynek suplementów z kwasem askorbinowym jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się segmentów. Dostępne są różnorodne formy: tabletki musujące, do ssania, kapsułki czy krople. Popularność ta jednak niesie za sobą również wyzwanie związane z właściwą rekomendacją. Rosnąca świadomość zdrowotna odwiedzających aptekę oraz trend „powrotu do natury” spowodowały istotne zmiany w preferencjach konsumenckich. Coraz częściej wybierane są produkty, które nie tylko spełniają funkcję suplementacyjną, ale także pochodzą z wiarygodnych, najlepiej naturalnych źródeł. Konsumenci zaczęli zadawać pytania: skąd pochodzi witamina C w danym preparacie? Czy została ona zsyntetyzowana chemicznie, czy też pochodzi z surowców roślinnych? Te pytania są dziś wyrazem nie tylko większej wiedzy, ale i potrzeby bardziej uważnego podejścia do zdrowia.

Suplementacja naturalna vs syntetyczna – jakie są różnice?

Po ustaleniu struktury kwasu askorbinowego opracowano jego syntezę, przy współudziale szwajcarskiego uczonego, Polaka żydowskiego pochodzenia, Tadeusza Reichsteina [2]. Dziś witamina C syntetyczna powstaje w kilkuetapowym procesie przemysłowym, najczęściej przez konwersję glukozy z użyciem bakterii Gluconobacter, a następnie transformację do końcowego produktu [3]. Taki proces prowadzi do uzyskania czystego kwasu askorbinowego. Tymczasem w przypadku naturalnej witaminy C najpierw pozyskiwany jest sok, a następnie ma miejsce proces liofilizacji, składający się z trzech etapów (zamrażania, sublimacji i desorpcji). Metoda ta chroni przed degradacją oksydacyjną, zachowując pełną wartość biologiczną [4].

Acerola jako źródło naturalnej witaminy C

Warto podkreślić, że zapasy witaminy C w organizmie są stosunkowo niewielkie i z tego powodu powinna być systematycznie dostarczana z pożywieniem. Występuje ona na szczęście w wielu źródłach – w owocach, warzywach czy ziołach. Jej zawartość w naturalnych produktach jest zmienna, zależna od odmiany, pory roku, warunków agrometeorologicznych, sposobu przechowywania, a nawet samego przygotowania potraw [2]. Należy pamiętać, że przetwarzanie żywności jest związane ze znacznymi stratami witaminy C. Suszenie powoduje ubytek do 80%, a gotowanie do 50% [5]. Również przechowywanie np. świeżych owoców związane jest z degradacją witaminy C, za co odpowiedzialna jest oksydaza askorbinowa [5]. Docenianym źródłem witaminy C jest acerola (łac. Malpighia glabra), zwana wiśnią z Barbados. Pochodzi z Wysp Karaibskich, ale rośnie również w Ameryce Środkowej i rejonie Amazonii. Międzynarodowym zainteresowaniem cieszy się od opublikowania pierwszego raportu dotyczącego zawartego w niej bardzo wysokiego poziomu witaminy C w roku 1946 [6]. Dziś wiemy, że acerola należy do owoców o najwyższej zawartości naturalnej witaminy C – od 1000 do nawet 4500 mg/100 g świeżej masy, co stanowi około 3% składu owocu [6]. Czyni ją to znacznie bogatszym źródłem tego składnika niż cytryna. Aktywność antyoksydacyjna soku z aceroli jest również wyższa w porównaniu do innych źródeł przeciwutleniaczy [6]. Co istotne owoce aceroli mogą być podawane zarówno dorosłym, jak i dzieciom.

Flawonoidy jako cenne składniki towarzyszące

Owoce aceroli zawierają nie tylko witaminę C, ale również kompleks innych substancji bioaktywnych – przede wszystkim szereg naturalnych flawonoidów [6]. Flawonoidy to duża rodzina naturalnych związków polifenolowych, które odgrywają istotną rolę w obronie roślin przed stresem środowiskowym, ale także wykazują szereg właściwości prozdrowotnych u ludzi. W przypadku witaminy C pochodzącej z aceroli obecność flawonoidów nie tylko uzupełnia jej potencjał przeciwutleniający, ale także wspomaga stabilność. Warto bowiem zaznaczyć, że acerola jest surowcem szczególnie wrażliwym na obróbkę.

Rekomendacja w praktyce farmaceutycznej

W praktyce farmaceutycznej coraz częściej spotykamy się z pacjentami, którzy mają zarówno konkretne potrzeby zdrowotne, jak i określone oczekiwania co do składu i jakości produktów. Suplementacja witaminą C – pozornie prosta – to w rzeczywistości złożony temat i duża różnorodność produktów zależnie od źródła substancji czynnej czy postaci preparatu. Rolą farmaceuty i technika farmaceutycznego jest udzielenie rzetelnych wskazówek dotyczących jakości i pochodzenia produktu. Warto podkreślać korzyści wynikające z obecności kompleksu substancji roślinnych w aceroli oraz zalety procesu liofilizacji. Dla wielu pacjentów taka wiedza może być decydująca przy wyborze suplementu.

Podsumowanie

W obliczu rosnącej popularności suplementów i świadomości pacjentów, produkty oparte na naturalnych źródłach stają się nie tylko alternatywą, ale wręcz preferowanym wyborem pośród suplementów. Acerola oferuje wysoką zawartość witaminy C, jak również obecność flawonoidów, które wspierają jej właściwości oraz stabilność. Warto znać różnice technologiczne i biologiczne między formami syntetycznymi a naturalnymi i umieć doradzić pacjentowi świadomy wybór, zgodny z jego oczekiwaniami. Taka wiedza może być szczególnie cenna dla osób o zwiększonym zapotrzebowaniu na witaminę C.

Dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę C zależy od wielu czynników, takich jak wiek czy stan fizjologiczny. Na jej niedobór narażone są przede wszystkim osoby nieprzestrzegające zaleceń codziennego spożywania warzyw i owoców. W literaturze można się spotkać z opinią, że osoby palące papierosy są największą populacją, która powinna spożywać witaminę C w postaci suplementów diety [7]. Inne okoliczności, w których może wystąpić niedobór witaminy C, to stosowanie diet eliminacyjnych oraz stany obniżonej odporności organizmu. Także osoby w starszym wieku narażone są na jej niedobór [7].

red.

Źródła:

1. Wagner B.A., Buettner G.R. Stability of aqueous solutions of ascorbate for basic research and for intravenous administration. Adv Redox Res. 2023, 9:100077.
2. Janda K., Kasprzak M., Wolksa J. Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie. Pom J Life Sci. 2015, 61, 4: 419–425.
3. Duliński R. Biotechnologiczne metody produkcji witamin z wykorzystaniem mikroorganizmów. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2010, 1(68): 5–19.
4. Narbutt O., Dąbrowski H.P. Dąbrowska G.B. Proces liofilizacji, jego zastosowanie i wybrane mechanizmy obronne organizmów przed odwodnieniem. Edukacja Biologiczna i Środowiskowa. 2017, 2: 20–29.
5. Zawada K. Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka. Herbalism. 2016, 2: 22–34.
6. Cieślik E., Gębusia A. Charakterystyka właściwości prozdrowotnych owoców roślin egzotycznych. Postępy Fitoterapii. 2012, 2: 93–100.
7. Knypl K. Witamina C jako istotny element prewencyjny w sezonie infekcyjnym. Medycyna i życie. 2020, 1–2(18): 5–9.