Ciąża to szczególny okres w życiu kobiety. Towarzyszą mu nieustannie zachodzące zmiany w fizjologii. Niezależnie od nich bardzo ważna jest dbałość o higienę intymną, ma to bowiem niebagatelne znaczenie dla zdrowia matki i dziecka.

Błona śluzowa pochwy i sromu jest niezwykle wrażliwą tkanką. W pochwie zdrowej kobiety znajdują się liczne bakterie pałeczek kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus (L. acidophilus, L. casei, L. plantarum, L. fermentum). Są to drobnoustroje symbiotyczne, niechorobotwórcze, a ich rolą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dzięki obniżeniu pH środowiska pochwy kwas mlekowy hamuje namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów (grzybów, bakterii). Poza pałeczkami z rodzaju Lactobacillus w skład biocenozy pochwy wchodzą również inne bakterie tlenowe i beztlenowe oraz substancje hamujące rozwój zakażeń, tj. lizozym, fibronektyna, laktoferyna, białka dopełniacza i cynk. W odpowiedzi na zakażenia mikroorganizmami dolnego odcinka narządów płciowych zostaje uruchomiony również dodatkowy mechanizm obronny, polegający na migracji makrofagów i leukocytów do śluzu szyjkowego, oraz wzrasta stężenie przeciwciał klasy IgA. Niewystarczająca czy zbyt intensywna higiena, a także stosowanie nieodpowiednich środków może prowadzić do zaburzenia równowagi flory bakteryjnej okolic intymnych. Naturalne pH pochwy zdrowej kobiety mieści się w granicach 3,8–5,5. W ciąży może ono ulec podwyższeniu na skutek naturalnie zachodzących zmian hormonalnych, stosowania niewłaściwych preparatów myjących o zasadowym pH, a także używania podpasek czy nieodpowiednio dobranej bielizny, powodujących mechaniczne otarcia, uszkodzenia naskórka i odparzenia. Wzrost częstotliwości zakażeń sromu i pochwy u kobiet spodziewających się dziecka jest również związany ze zmianami zachodzącymi w obrębie układu immunologicznego. Jego aktywność zmniejsza się wraz ze zwiększeniem stężenia gonadotropiny kosmówkowej, estrogenów i progesteronu. W obrębie błony śluzowej pochwy dochodzi do gromadzenia się glikogenu, wzrostu sekrecji wydzieliny pochwowej (jej odczyn zmienia się na zasadowy), a śluzówka sromu ulega rozpulchnieniu. Czynniki te powodują zwiększoną podatność kobiet w ciąży na zakażenia drożdżakowe, waginozy bakteryjne, rzęsistkowicę, chlamydiozę i infekcje wirusowe. Infekcji tych nie należy bagatelizować, gdyż nieleczone i niezdiagnozowane mogą doprowadzić do przedwczesnej czynności skurczowej macicy bądź pęknięcia błon płodowych. Powikłania te mogą skutkować wewnątrzmaciczną infekcją płodu przez płyn owodniowy, który może ulec zakażeniu przez drobnoustroje, zahamowaniem wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, a nawet poronieniem. Nieleczona infekcja sromu i pochwy może doprowadzić również do wstępującego zakażenia szyjki macicy, endometrium jajowodów i jajników oraz zakażenia dróg moczowych.

Infekcje okolic intymnych mogą przebiegać bezobjawowo, często jednak towarzyszą im nieprzyjemne uczucie swędzenia, pieczenia, bolesność pochwy i sromu, upławy o różnym zabarwieniu (w zależności od czynnika będącego przyczyną infekcji), specyficzny zapach wydzieliny z pochwy, bolesność podczas oddawania moczu, a w przypadku zakażeń bakteryjnych pH może ulec podwyższeniu do wartości 7,0. Wskazane jest zatem stosowanie specjalnie dobranych preparatów do higieny i pielęgnacji, o pH nienaruszającym naturalnej równowagi kwasowo-zasadowej okolic intymnych, które oparte są na łagodnych składnikach myjących, a także zawierających substancje o działaniu łagodzącym podrażnienia, kojącym i przeciwzapalnym. Przyszłe mamy powinny pamiętać, aby nosić rozmiarowo dobraną bieliznę, najlepiej bawełnianą i bez sztucznych dodatków, a także zmieniać ją odpowiednio często. Nieodpowiednia bielizna stwarza bowiem wilgotne i ciepłe środowisko, w którym z łatwością mnożą się drobnoustroje chorobotwórcze. Ze względu na podatność na infekcje miejsca intymne powinny być myte każdorazowo po wizycie w toalecie, bieżącą i niezbyt ciepłą wodą. Podmywanie należy wykonywać zawsze w kierunku od wzgórka łonowego w kierunku odbytu, aby uchronić się przed dodatkowymi zakażeniami. Jeżeli istnieje tendencja do nawracających infekcji, zalecane jest częstsze korzystanie z prysznica aniżeli branie kąpieli. Żele intymne czy preparaty myjące powinny zawierać niejonowe substancje myjące, które łagodzą podrażnienia skóry i błon śluzowych. Należy unikać anionowych substancji myjących, gdyż mogą one podrażniać śluzówkę pochwy. Osuszanie krocza najlepiej jest wykonywać, przykładając papierowy ręcznik, gdyż gąbki czy ręczniki materiałowe stanowią dodatkowe siedlisko dla mikroorganizmów mogących wywołać infekcje. W przypadku wizyt na basenie należy siadać tylko na własnym ręczniku, a nie na mokrych płytkach. Zdrowie intymne w czasie ciąży wymaga szczególnej dbałości, gdyż zdrowie przyszłej matki decyduje o zdrowiu dziecka. Higiena to przede wszystkim profilaktyka, a jak mówi przysłowie: lepiej zapobiegać, niż leczyć.

mgr farm. Kamila Kulbaka