Pojęcie „brodawka” ma w dermatologii kilka znaczeń, ale najczęściej odnosi się do zmiany skórnej pochodzenia wirusowego. Jest to zmiana grudkowa lub guzkowa. Wywołują je ludzkie wirusy brodawczaka HPV (Human papilloma virus), które łatwo przenoszą się między ludźmi.

Zidentyfikowano ponad 100 typów wirusa HPV, z czego większość nie daje objawów lub odpowiedzialna jest za wywoływanie zmian łagodnych, mających czasem tendencję do samoistnego ustępowania w ciągu roku lub dwóch od zakażenia. Niektóre jednak typy HPV, nazywane „wirusami wysokiego ryzyka” mogą prowadzić do rozwoju zmian nowotworowych, szczególnie do rozwoju raka szyjki macicy.

Obraz kliniczny

Najczęściej występują brodawki zwykłe (verrucae vulgares), zwane potocznie kurzajkami. W ich obrębie najczęściej identyfikuje się typy wirusa HPV-1, 2, 3, 4 i 7. Przedstawiają się zwykle jako grudki naskórkowe, o nierównej, hiperkeratotycznej powierzchni, barwie skóry niezmienionej lub nieco ciemniejszej. Mogą osiągać wielkość ok. 5–10 mm, chociaż, u pacjentów z obniżoną odpornością potrafią być znacznie większe. Mogą pojawić się na każdym fragmencie ciała. Na ogół są liczne, często umiejscawiają się na palcach rąk. Szczególnie ulubionym miejscem, dość trudnym do leczenia, jest okolica wałów paznokciowych lub łożyska paznokciowego. Brodawki zwykłe nie sprawiają dolegliwości i są łatwo rozpoznawalne.

Brodawki stóp (verrucae plantares) najczęściej skupiają się na podeszwach. Należą do najczęściej występujących brodawek; dotyczą zwykle osób, które korzystają m.in. z basenów, sal gimnastycznych. Brodawki wywoływane przez HPV-1, często pojedyncze lub rozsiane, umiejscawiają się w okolicy śródstopia, gdzie na skutek ucisku w trakcie stania i chodzenia ulegają wciśnięciu w głąb skóry. Często powodują wytwarzanie odczynowego modzela, który dodatkowo nasila bolesność i uczucie obecności ciała obcego. Brodawki nie poddawane uciskowi są bardziej wystające nad powierzchnię skóry. Czasem wykazują one tendencję do samoistnego ustępowania. Zwykle pierwszą tego oznaką jest pojawienie się stanu zapalnego (zaczerwienienia, bolesności) i wynaczynień, które dają zabarwienie brunatne lub czarne. Zjawiska takie dowodzą aktywności układu immunologicznego pacjenta. Drugą odmianą brodawek stóp są brodawki mozaikowe, bardziej powierzchowne, które występują liczniej, często zlewają się w większe skupiska i nie sprawiają bólu. Wywołuje je HPV-2. Brodawki te nie mają tendencji do samoistnego ustępowania.

Brodawki płaskie (verrucae planae), zwane też młodocianych, są z kolei, małymi i płaskimi grudkami, o gładkiej powierzchni i wielkości do kilku milimetrów. Najczęściej obserwuje się je na twarzy oraz na grzbietach dłoni, ale bywają też na tułowiu i na ramionach. Mogą być słabo widoczne. Często są brązowawe lub szarawe, a ich barwa jest tym intensywniejsza, im ciemniejsza karnacja człowieka. Wywołują je najczęściej HPV-3, 10, 27, 28. Brodawki te często ustępują samoistnie. Podobnie jak przy brodawkach stóp, pierwszą oznaką tego procesu jest stan zapalny.

Dość charakterystycznym zjawiskiem, często występującym właśnie przy brodawkach płaskich, jest tzw. objaw Koebnera, polegający na linijnym ułożeniu brodawek w miejscu uszkodzenia naskórka (najczęściej zadrapania). Pacjenci z bardzo licznymi brodawkami płaskimi powinni być obserwowani pod kątem brodawkowatej dysplazji naskórka, rzadkiego schorzenia, które u części pacjentów ma charakter dziedziczny (dziedziczenie jest autosomalne recesywne) i wiąże się z predyspozycją do zakażeń różnymi, nawet zwykle niepatogennymi typami HPV. Istotna jest jednak duża skłonność do transformacji nowotworowej u tych pacjentów, związanej z HPV-5 i HPV-8.

Kolejną odmianą brodawek są brodawki narządów płciowych (verrucae genitales), tzw. kłykciny kończyste, które cechują się dużą zakaźnością i stanowią w związku z tym poważny problem wśród chorób przenoszonych drogą płciową. Uważa się, że aż 70% przypadków dysplazji szyjki macicy i raka szyjki macicy wywołanych jest tymi typami wirusa.

Leczenie:

W leczeniu brodawek stosowane są różne metody:

Krioterapia – jest metodą terapeutyczną, która polega na miejscowym zamrożeniu tkanek. Istotą działania kriochirurgii na tkankę jest przejście wody komórkowej i pozakomórkowej ze stanu ciekłego w stan stały.

Leczenie chirurgiczne może polegać na wycięciu zmian przy użyciu skalpela, specjalnej łyżeczki lub na zabiegu elektrochirurgicznym.

Laseroterapia przeprowadzana jest najczęściej z użyciem lasera CO2 z systemem wentylacyjnym i maskami ochronnymi dla personelu.

Leczenie zachowawcze (niezabiegowe) polega na stosowaniu środków keratolitycznych. Podstawowymi związkami są kwas salicylowy i mlekowy, często w połączeniu z roztworem kolodium, który ma zapewnić lepszą skuteczność, niż maści.

dr n. med. Maria Barancewicz-Łosek