Biegunka podróżnych jest zespołem objawów związanych z zakażeniem przewodu pokarmowego, występujących u osób podróżujących, przede wszystkim do krajów o niskim standardzie sanitarnym.

Dolegliwość ta pojawia się u turystów niezależnie od płci, częściej u osób młodych niż starszych. Szacuje się, że około połowa podróżujących do krajów wysokiego ryzyka wystąpienia biegunki podróżnych zaobserwuje objawy choroby już podczas 1–2 tygodniowego pobytu. Do zakażeń dochodzi drogą doustną (m.in. przez skażoną wodę, brudne ręce). Najczęstszym czynnikiem etiologicznym wśród bakterii jest Escherichia coli. W około 1/3 przypadków chorobę tę powoduje jednak więcej niż jeden patogen.

Objawy biegunki podróżnych

Objawy biegunki podróżnych są analogiczne do „zwykłych” infekcji przewodu pokarmowego, na które zapadamy w rodzimym kraju. Spektrum dolegliwości obejmuje luźne, wodniste stolce o różnym nasileniu, bóle brzucha, nudności, wymioty, gorączkę i ogólne złe samopoczucie. Od momentu zakażenia do pojawienia się objawów mija od kilku godzin (zakażenie bakteryjne, wirusowe) do kilku dni (zarażenie pierwotniakiem).

Czy można tego uniknąć?

Istnieją „żelazne zasady” dotyczące zapobiegania tej dolegliwości. Zalecenia te pomogą turyście znacznie ograniczyć ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych. Przede wszystkim należy:

• unikać potraw serwowanych przez ulicznych sprzedawców i posiłków wystawionych w gablotach przydrożnych restauracji,
• unikać napojów z dodatkiem kostek lodu i napojów „z ulicy”, a pić jedynie płyny w butelkach zamkniętych fabrycznie,
• nie kupować lodów ani żadnych potraw zawierających jaja,
• szczególnie uważać na owoce morza,
• zachować higienę, myć ręce przed każdym posiłkiem,
• przed spożyciem starannie myć surowe warzywa oraz owoce i obrać je ze skórki,
• unikać płukania zębów wodą z kranu.

Istnieje nawet powiedzenie „boil it, cook it, peel it or forget it” (czyli „wyparz, ugotuj, obierz albo nie jedz tego”) i wciąż pozostaje ono aktualne.

Probiotyki jako oręż w profilaktyce biegunek różnego pochodzenia

W przewodzie pokarmowym zdrowego człowieka znajduje się ogromna liczba bakterii należących do kilkuset rozmaitych gatunków. Niezwykle ważne, z prozdrowotnego punktu widzenia, są wchodzące w skład mikroflory jelitowej różne gatunki bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus. Tworzą one przeciwwagę dla bakterii szkodliwych lub potencjalnie szkodliwych. Bakterie z rodzaju Lactobacillus dostają się do przewodu pokarmowego z otoczenia już w pierwszych dniach życia noworodka. To bardzo szczęśliwy zbieg okoliczności, fermentują one bowiem laktozę zawartą w mleku matki, a wytworzony w ten sposób kwas mlekowy i inne specyficzne składniki hamują rozmnażanie się bakterii szkodliwych. Bakterie z rodzaju Lactobacillus są ważne także dla zdrowia dorosłych. Wraz z innymi bakteriami szczelnie pokrywają nabłonek jelitowy i dzięki temu stanowią barierę dla bakterii chorobotwórczych, antygenów pochodzących z diety oraz innych szkodliwych substancji mogących się znaleźć w jelicie. Przy nasilonym działaniu niekorzystnych czynników, stabilność wspomnianej bariery zostaje naruszona – zmniejsza się liczba i aktywność bakterii z rodzaju Lactobacillus. W konsekwencji naruszona mikroflora jelitowa może powodować biegunkę, zapalenie śluzówki i zmiany jej przepuszczalności. Probiotyki odgrywają obecnie rolę w profilaktyce biegunek różnego pochodzenia. Jednym z najlepiej zbadanych korzystnych efektów probiotyków jest ich najstarsze zastosowanie w trakcie i po antybiotykoterapii. Łagodne lub ciężkie epizody biegunki związanej z antybiotykoterapią są częstym działaniem niepożądanym leczenia. Najcięższą formą schorzenia jelit jest w tym wypadku rzekomobłoniaste zapalenie jelit związane z rozwojem Clostridium difficile.

Probiotyki jako profilaktyka biegunki podróżnych

Bakterie kwasu mlekowego występujące w przewodzie pokarmowym człowieka stanowią naturalną barierę, chroniącą przed drobnoustrojami chorobotwórczymi i utrzymującą równowagę flory bakteryjnej. Warto je stosować przed wyjazdem. Taka interwencja może bowiem zmniejszyć ryzyko wystąpienia biegunki. Zdecydowanie odradza się natomiast stosowanie tzw. chemoprewencji przed podróżą w rejony o zwiększonym ryzyku zachorowania na biegunkę. Choroba jest bowiem samoograniczająca i krótkotrwała,
a przyjmowane antybiotyki mogą powodować i tak już narastającą oporność bakterii.

Podsumowanie

Biegunka podróżnych może wiązać się z poważnym ryzykiem odwodnienia i hospitalizacją, szczególnie u małych dzieci, czy osób starszych. Żywe szczepy prozdrowotnych bakterii mogą w pewnym stopniu osłonić naszą mikroflorę jelitową przez inwazją bakterii patogennych, wywołujących problemy jelitowe. Należy jednak pamiętać, iż same probiotyki to za mało, aby zapobiegać biegunkom w trakcie podróży. Musimy przypominać pacjentom o przestrzeganiu odpowiednich zasad higieny.