Witamina PP (witamina B3, niacyna) to wspólna nazwa, która opisuje dwa związki: niacynę (kwas nikotynowy) oraz nikotynamid (amid kwasu nikotynowego). Wykazuje korzystny wpływ na skórę – działa nawilżająco oraz przeciwutleniająco. Niacyna wnika w głębsze warstwy skóry, skutecznie likwiduje różnego rodzaju problemy skórne (m.in. trądzik).

Witamina B3 została odkryta w 1867 roku, jednak jej właściwości oraz działanie poznano dopiero w latach 30. XX wieku, w czasie epidemii pelagry (choroby skórnej). W Stanach Zjednoczonych zachorowało ponad 3 mln osób, a około 100 tys. zmarło. Choroba ta charakteryzuje się pojawiającymi się na skórze łuszczącymi zmianami, pęcherzami oraz zaczerwienieniami. Dodatkowym objawem jest biegunka, depresja, bezsenność, bóle głowy. Jej przyczyną jest uboga dieta powodująca niedobory witaminy B3.

Niacyna uczestniczy w licznych przemianach metabolicznych węglowodanów, tłuszczów oraz aminokwasów. Bierze udział w tworzeniu erytrocytów, rozszerza naczynia krwionośne, zmniejsza stężenie cholesterolu we krwi oraz hamuje toksyczne oddziaływanie związków chemicznych. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania obwodowego układu nerwowego. Bierze udział w syntezie hormonów płciowych, kortyzolu, tyroksyny i insuliny. Jej niedobór powoduje osłabienie organizmu, problemy z pamięcią, biegunkę, może wywoływać agresję. Objawy niedoboru witaminy PP od razu pojawiają się na skórze – staje się ona szorstka, zaczerwieniona, pojawiają się zmiany skórne i zapalne oraz owrzodzenia. Zmiany występują najczęściej w miejscach wystawionych na promieniowanie słoneczne. Nadmiar niacyny objawia się rozszerzeniem naczyń krwionośnych, swędzeniem głowy, szumem w uszach oraz niestrawnością. Witamina PP jest rozpuszczalna w wodzie i wydalana wraz z moczem, dlatego trudno ją przedawkować.

Źródłem niacyny są produkty bogate w białko (chude mięso, wątróbka, ryby, groch, fasola). Bogatym źródłem witaminy PP są drożdże piwne, suszone brzoskwinie, migdały oraz grzyby. Niacyna jest odporna na działanie wysokiej temperatury, promieni ultrafioletowych oraz kwasów i zasad. Podczas gotowania przechodzi do wywaru.

Wpływ witaminy B3 na skórę

Badania nad zewnętrznym zastosowaniem witaminy PP na skórę rozpoczęły się w 1975 roku. Najbardziej intensywne prace nad jej wykorzystaniem w kosmetykach przeprowadzono dopiero w latach 90. XX wieku. Wykazano, że znaczna część naniesionej na skórę niacyny przenika w jej głębsze warstwy i łagodzi problemy i zmiany skórne – wypryski, zaczerwienienia, trądzik, szorstkość oraz stany zapalne. Jej skuteczność można zwiększyć stosując specjalne związki – promotory przenikania. Co ważne, związki te, w porównaniu do innych składników o podobnych właściwościach (np. retinol), są bardziej stabilne, odporne na działanie światła, temperaturę czy utlenianie.

Witamina PP wykazuje właściwości nawilżające, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, ochronne i przeciwstarzeniowe. Korzystnie wpływa na kondycję i zdrowy wygląd skóry. Niacyna zmniejsza utratę wody przez naskórek, dzięki czemu skóra jest elastyczna, jędrna oraz gładka. Wykazuje również działanie odmładzające, reguluje procesy odnowy naskórka. Wpływa na syntezę kolagenu w fibroblastach, pobudza wzrost produkcji naturalnych ceramidów w skórze. Dzięki temu poprawia elastyczność, napięcie i strukturę skóry oraz spłyca drobne zmarszczki. Dodatkowo poprawia barierę ochronną naskórka, wzmacnia płaszcz lipidowy naskórka, który chroni przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych i drażniących. Witamina PP wzmacnia działanie preparatów z filtrami UV, chroni skórę przed promieniami ultrafioletowymi, które są główną przyczyną starzenia się skóry. Zmniejsza przebarwienia i zapobiega tworzeniu się nowych. Jest też silnym przeciwutleniaczem, chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników oraz hamuje ich powstawanie. Udowodniono również, że stosowanie nawilżaczy z witaminą B3 w trakcie terapii pochodnymi witaminy A, zmniejsza działania niepożądane przy jednoczesnym wzmocnieniu efektów działania.

Właściwości witaminy B3

• zmniejsza nadmierne wydzielanie sebum, co przyczynia się do normalizacji cery tłustej, trądzikowej i łojotokowej;
• zwęża rozszerzone pory;
• hamuje syntezę melaniny w skórze, dzięki temu rozjaśnia przebarwienia, które są spowodowane działaniem promieniowania UV lub bliznami potrądzikowymi;
• stymuluje produkcję kwasu hialuronowego oraz kolagenu, dzięki temu poprawia napięcie i jędrność skóry, spłyca i wygładza drobne zmarszczki, przez co skóra wygląda młodziej;
• redukuje przebarwienia starcze i zmniejsza szorstkość skóry;
• chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, jest dodatkiem do kosmetyków anti-pollution oraz preparatów z filtrami UV;
• wzmacnia barierę hydrolipidową skóry, dzięki temu jest ona lepiej nawilżona i bardziej odporna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych;
• łagodzi zaczerwienienia;
• działa kojąco na stany zapalne skóry.

Zastosowanie witaminy B3

Witamina PP dzięki swoim właściwościom znalazła liczne zastosowania. Jest składnikiem kremów do twarzy (rewitalizujących, przeciwstarzeniowych, rozjaśniających przebarwienia, przeciwtrądzikowych czy przeciwsłonecznych), serów do twarzy, toników, żeli. Nie ma określonych ograniczeń dla kosmetyków z tym składnikiem – mogą być stosowane zarówno w dzień, jak i w nocy. Efektywne stężenie witaminy B3 w produkcie to minimum 2%.

Niacyna jest zawarta również w kremach do rąk, ponieważ redukuje szorstkość skóry oraz efekt spierzchniętych dłoni. Preparaty do pielęgnacji ciała wykorzystują właściwości niacyny wpływające na mikrokrążenie, np. kosmetyki przeciwko rozstępom. Witamina B3 znajduje się w szamponach i odżywkach do włosów, ponieważ korzystnie wpływa na ich wygląd i kondycję. Ponadto zmniejsza wypadanie włosów i zwalcza łupież.

Szczególnie często niacyna występuje w preparatach dla skóry wrażliwej i trądzikowej. Witamina B3 wspomaga leczenie trądziku i innych stanów zapalnych skóry. Znajduje się w żelach do mycia twarzy, maściach oraz kremach na trądzik czy regenerujących maseczkach. Wpływa na kondycję skóry i włosów. Właściwości przeciwzapalne niacyny powodują zmniejszenie wydzielania nadmiernych ilości sebum. Reguluje ona pracę gruczołów łojowych oraz hamuje rozwój bakterii. Ponadto przyspiesza regenerację naskórka. Witamina B3 działa antyoksydacyjnie i hamuje powstawanie wolnych rodników tlenowych. Jej dodatkową zaletą jest zmniejszanie przebarwień i blizn potrądzikowych oraz zapobieganie ich powstawaniu.

dr n. farm. Anna Nowicka-Zuchowska